OSMANLIDA EĞİTİM SİSTEMİ -1

 Öncelikle konu önemli ve  hayli uzun bende bu yüzden  konuyu 2 bölümde yazmak istedim. Şimdi eminim bir çoğunuz bunu merak ediyordur zira hemen  hemen hepimiz eğitimin belli safhalarından geçiyoruz tabiî ki ecdadımızın nasıl bir sistem oluşturduğunu bilmemiz kültürel anlamda bize değer katacak günümüzle mukayese fırsatı tanıyacaktır. Konumuza geçmeden önce soralım sahi nedir eğitim ? Üniversitede derste hocamız sormuştu biz şaşalı tanımlar yapmıştık ama o çak basit bir şey söyledi özetle her şeyi anlatan ne mi ? Eğitim, insan oğlunu evcilleştirme sanatıdır demişti. Buna Ünlü Filozof Descartes’in İnsan düşünen bir hayvandır sözünü ekleyebiliriz demek ki insan sıradan bir canlıdır ama farklı olan düşünebilmesi her şeyden öte düşünmeyi becerebilmesi böylece hayata daha kolay uyum sağlayabilmesidir işte insan  bunu eğitime borçludur.

      Osmanlı da Eğitimi Örgün ve Yaygın eğitim olmak üzere iki kısımda inceleriz  Örgün Eğitimi(Planlı programlı belli zaman diliminde  gerçekleşir) A)Saray eğitimi başlığı altında( 1.Enderun 2.Harem .3.Şehzadegan okulları)  B)Askeri Eğitim (Kapıkulu ocakları ve kışlalar ) C)Temel Halk eğitim kurumları 1.Sıbyan Mektepleri 2.Medreselerdir. Yaygın Eğitim  ise :(Belli bir zaman dilimi yada mekana,sıraya  ihtiyaç yoktur hayat boyu öğrenmeyi içerir )1.Loncalar (Esnaf örgütü) 2.Camiler 3.Cemaatler Tekkeler,dergahlar olmak üzere gruplandırılabilir

      Bu bölüme  Örgün Eğitim  kurumlarıyla başlayalım .İlk konumuz ; Enderun ,çok derin gerçekten Alman başbakan Merkelin Ülkemizi ziyareti esnasında bu muazzam sistemden çok etkilendik gidince buna benzer bir şey yapabilir miyiz diye eğitimcilerimizle görüşeceğim demişti .Evet doğru duydunuz biz eğitim programı için Abd  ve Avrupa da model ararken bunu bir Alman Başbakan söyledi.Neyse ,Osmanlıda küçük yaşlarda hıristiyan ailelerden birden fazla erkek çocuğu olanlardan birisi devşirme dediğimiz usülle alınır dikkat edelim ailenin tek erkek çocuğu ise dokunulmazdı  sonrasında  Acemi oğlanlar ocağına yazılardı ayrıca Müslüman bir ailenin yanında islamı öğrenip hakiki bir Müslüman olarak yetişmesi de istenirdi.Sonra çocuk eğer zeki ise bu ocaktan Enderuna alınır ve burada gerekli eğitimi aldıktan sonra geleceğin  Beylerbeyi ,Veziri, Veziri Azamı… olarak yetişirdi yani özetle  üst kademe insanlar seçilir ve özel yetiştirilirdi mantıklı değil mi bir ülkeyi en kaliteli en yetenekli insanların yönetmesi?  Harem,bunun için ayrı  bir yazı yazabilirim ama özetle özel olarak seçilen eli yüzü düzgün hanımlara  önce İslam ahlakı sonra belli mesleklerin(dikiş nakış müzik… gibi )  öğretildiği yerdir saray protokolünü iyi bilir ve  iyi yetiştikleri için padişah yada Enderun dan yetişen beylerle evlenirlerdi. Şehzadegan Mektebi Şehzedelerin sarayda ilk ve temel eğitimlerini aldıkları yerdi bunlar temel ahlak ,basit cebir ve kuranı kerimdir Saray içinde eğitim  bu şekildeyken Acemi oğlanlar ocağından sonra herkes Enderuna geçemezdi kalan öğrenciler  Yeniçeri ocağında,Topçu ocağında,Mehterhanede,Cebeci ocağında …. Farklı şekillerde yeteneklerine göre askeri eğitimlerine devam eder  sonrasında  devletten maaş alarak  hayatlarını sürdürürlerdi.

        Burada dikkatimizi çeken şudur ki Osmanlıda örgün sistem tamamen yetenek ve zeka üzerine kurulmuş devleti yönetenlerin en zeki en kabiliyetli olmaları için ayrı eğitim verilmiş devletin koruyucusu askeri ise özel seçilip maaşını vererek yetiştirmiş hatta bunların bir kısmının evleneceği eş adaylarını bile heralde sistem yürüsün dış müdahele olmasın diye kendi seçmiştir. Şimdi kendi eğitim sistemimizle kıyaslayın en basitinden resime yeteneğimiz olmayan kaçımız dersi geçip rezil olmamak için zorla resim çizdik ya da flüt çalabilmek için saatlerce uğraştık Osmanlıda mesele tek tip insan değildi milletine en faydalı olanı liyakat esasiyle belirledi ne zamanki torpil rüşvet başladı bu şekilde yetenek zeka liyakat göz ardı edildi o zaman devlet çöküşe girdi aslında anlatacak çok şey var ama şimdilik bu kadar  inşallah ikinci yazımda Temel eğitim kurumlarını ve Yaygın eğitim kurumlarını günümüzle kıyas ederek devam edeceğim.