Gümüşhane’ninde İçinde Yer Aldığı Coğrafya ve Kalp Damar Hastalıkları

Kalp ve damar hastalıkları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en önemli ölüm sebeplerindendir. Kalp ve damar hastalıklarının coğrafi bölgelere göre görülme sıklığını araştıran çalışmalar Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’yu en riskli bölgeler olarak göstermektedir. Gümüşhane’ye ait kesin epidemiyolojik veriler bulunmamakla beraber bu durumun aynı coğrafyada bulunan ilimiz açısından da farklılık göstermeyeceğini söylemek yanlış olmayacaktır. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, şişmanlık, kolesterol yüksekliği gibi hastalıkların Türkiye’nin diğer bölgeleri ile karşılaştırıldığında daha yüksek oranlarda tespit edilmesi alarme olunması gereken sağlık sorunları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hastalık ortaya çıkmadan önce hastalık oluşumuna neden olan olumsuz durumların önlenmesi koruyucu tababet olarak adlandırılmaktadır. Kalp damarlarının tıkanması kalp hastalıklarının en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Düzenli yapılan yürüyüşler, sigara içmemek ve beslenme alışkanlıklarının kolesterol ve karbonhidrattan daha fakir hale dönüştürülmesi bu hastalıkla mücadele de atılacak en önemli adımları teşkil etmektedir. Gümüşhane yöresel mutfağının kırmızı et, hamurişi ve katı yağların sıklıkla kullanıldığı ağır bir mutfak olduğu hepimizin malumudur. Örneğin Su böreği, kete, kışın bir yeme ritüeli haline gelmiş olan kıymalı pide gibi hamur ve kırmızı etin birlikte olduğu beslenme ögelerinin sık tüketilmesi yüksek kolesterole ve şişmanlığa davetiye çıkarmaktadır.

Ülkemiz günlük tuz tüketimi sıralamasında dünyada 1. sırada gelmektedir. Tuz tüketimiyle doğrudan ilişkili olan yüksek tansiyon sıklığı da diğer ülkelerle kıyaslandığında ilk sıralar da yer almaktadır. Doğu Karadeniz hipertansiyonun en sık görüldüğü bölgedir. Bu durumun en önemli nedenlerinin beslenme alışkanlıkları özellikle günlük tuz tüketiminin fazla olması ve şişmanlık olduğu bilinmektedir. Gümüşhane’de durumun farklı olduğu beklenmemelidir. Şehirde kışın uzun sürmesi, coğrafi şartların daha farklı beslenmeyi olumsuz etkiliyor görünmesi gibi hafifletici nedenler olmakla beraber günümüzde özellikle şehir ve ilçe merkezlerinde bile rahatlıkla sebze, meyve, balık gibi kalp sağlığı açısından tercih edilen beslenme ögelerine 4 mevsim ulaşmaya imkan sağlayan market ve alışveriş merkezlerinin varlığı bu gerekçeyi kısmen ortadan kaldırmaktadır.
Sağlıklı beslenme ve egzersiz kalp ve damar sağlığı açısından en başta gelen iki temel yaşam tarzı değişkenidir. Haftada ortalama 5 gün ve en az yarım saat süreli orta tempoda yürüyüşler yapılmalıdır.

Kırmızı et tüketiminin azaltılması özellikle balık tüketiminin artırılması, katı yağ yerine zeytinyağı, soya yağı veya fındık yağı gibi çoklu doymamış yağ asitlerinden zengin yağların tercih edilmesi atılacak temel adımlardır.

Şeker hastalığı 20-80 yaş grubunda Türkiye’nin en önemli sağlık sorunlarından birini oluşturmaktadır. Halen ülkemizde her 100 kişiden 7’sinde şeker hastalığı mevcuttur. Önlem alınmazsa 2030 yılına gelindiğinde erişkin nüfusta 100 kişiden 12’sinde şeker hastalığı görüleceği öngörülmektedir.  Öte yandan Marmara ve Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayan bireylerin şeker hastalığı açısından çok daha yüksek risk altında olduğu taramalarda ortaya çıkarılmıştır. En riskli şehir, İstanbul olarak dikkat çekmektedir. Özellikle bu iki coğrafi bölgedeki kadınların daha fazla şeker hastalığı riski altında oldukları tespit edilmiştir. Gümüşhaneliler, gerek bölgesel olarak gerekse İstanbul’da yaşayan Gümüşhane nüfusunun fazlalığı dikkate alınacak olursa önemli bir sağlık sorunu ile karşı karşıyadırlar.

Dünya sağlık örgütünün 21. Yüzyılın salgını olarak nitelendirdiği kalp damar hastalıkları, ülkemiz özellikle Gümüşhane’ninde içinde bulunduğu coğrafya açısından önemli bir sağlık sorununu teşkil etmektedir. Hastalık ortaya çıkmadan atılacak koruyucu adımların önemi büyüktür. Halkımızı bilgilendirmek ve bilinçlendirmek için gerekli adımlar ciddiyetle atılmalıdır. Sağlık bakanlığının il sağlık müdürlükleri aracılığıyla düzenlediği halk konferansları bu duyarlılığı artırmaya yönelik ciddi adımlardır. Ancak özellikle koruyucu tababetle ilgili medya desteği henüz istenilen düzeylerde değildir.

Doç. Dr. Ali Metin Esen
Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Kardiyoloji Klinik Şefi