Bu Çalışmanın Türkiye'de Örneği Yok

Gümüşhane Üniversitesinde üç yıldır devam eden bir çalışmayla derin bir vadide kurulan kent merkezinin kaya düşme analizleri yapılarak tehlike haritası çıkarıldı. Çalışmada olası vakalar da simüle edilerek elde edilen verilerle tüm kurumların kullanabileceği sayısal altyapı oluşturuldu.

Türkiye’de il merkezi için örneği bulunmayan çalışma Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Anabilim Dalında yüksek lisans yapan Jeofizikçi Rasim Taylan Kara tarafından akademisyenler Doç.Dr. Selçuk Alemdağ ve Dr.Öğretim Üyesi Hasan Tahsin Bostancı’nın danışmanlığında gerçekleştirildi.

Çalışmada tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan ve içinden geçen Harşit Çayının etrafındaki dik yamaçlarda sarp bir coğrafyaya sahip Gümüşhane kent merkezindeki kaya düşme potansiyeli açısından büyük tehdit oluşturan kuzey yamaçları incelendi.

Zaman zaman can ve mal kayıplarına sebep olan, hemen her mevsimde sıklıkla kaya düşme olaylarının meydana geldiği kent merkezindeki çalışmada ilk olarak yerleşim alanlarını tehdit eden sarp yamaçlardaki kaynak kaya alanlarının yanı sıra askıdaki bloklar ile düşmüş olan blokların yerleri dikkate alınarak kaya düşme envanter haritası oluşturuldu.

Daha sonra kaya düşme olasılığı yüksek olan kaynak kaya alanları belirlenerek üç boyutlu kaya düşme simülasyon programıyla kaya düşmelerinin simülasyon analizleri gerçekleştirildi. Bu analizler sonucunda düşen blokların yayılma mesafesi, sıçrama yüksekliği, yuvarlanan kaya bloklarının kinetik enerjileri belirlendi, kaya düşme hatlarının en uygun konumlarına önlem yapısı olarak çelik bariyer uygulamalarını üç boyutlu yazılımda simüle ederek önlem yapılarının çalışıp, çalışmadığı da analiz edildi.

Yapılan üç boyutlu kaya düşme analizleri sonucunda kaya düşme olası tehlikesi haritasının üretildiği çalışmada tüm veriler ışığında elde edilen sonuçlar Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanına aktarılarak isteyen tüm kurumların kullanımına sunuldu.

Türkiye genelinde şehir ölçekli ilk olan bu çalışma aynı zamanda ilerleyen yıllarda yapılacak ilgili tüm mühendislik faaliyetleri için de bir altlık oldu.

Kabul edilen yüksek lisans tezini akademisyenlerle birlikte Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Halil İbrahim Zeybek’e anlatan çalışmanın sahibi Rasim Taylan Kara, bir sonraki hedefinin doktora tezinde yapay zeka ile ildeki tüm kaya düşmesi, heyelan ve çığ düşmeleri üzerine bir çalışma yapmak olduğunu söyledi.

Kara, yüksek lisans çalışmasının her aşamasında bilgi ve birikimini, desteğini eksik etmeyen, tecrübelerinden faydalanma fırsatı bulduğu Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek’e, danışman hocaları Doç. Dr. Selçuk Alemdağ, Dr. Öğretim Üyesi Hasan Tahsin Bostancı’ya teşekkür ederek, “Bir Gümüşhaneli olarak Gümüşhane ilinde yapılan çalışmalarda gerek ben gerekse diğer araştırmacılardan destekleri esirgemeyen her zaman yaptığımız çalışmalara koşulsuz katkı ve desteklerini sunan Valimiz Kamuran Taşbilek ve Belediye Başkanımız Ercan Çimen beye teşekkürlerimi sunarım” dedi.

Yüksek lisans tezi danışman hocalarından Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi, Gümüşhane Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Müdürü Doç.Dr. Selçuk Alemdağ ise potansiyel kaya düşme alanları belirledikten sonra problemli olan mahallelerden Hasanbey mahallesi, Kömürcüoğlu sokak ve Yeni mahalle civarında ciddi derecede kaya düşmelerini hemen hemen her yıl gözlemlediklerini söyledi.

“Daha önce Türkiye'de şehir planlamalarında yapılmamış olan bir çalışmaya öncülük ettik”

Yapılan çalışmayı yerel yönetimlere, sorumlu il müdürlüklerine ve Valiliğe teslim etmeyi planladıklarını kaydeden Alemdağ, “Onlar da bu aşamadan sonra bu alanlarda şehirde imar planı altlıklarını, şehri üst tarafa doğru büyütmeyi planladıklarında kaya düşme potansiyeli açısından önemli yapılar, önlemli alanlar statüsünde değerlendirilip yapılan çalışmayı değerlendirecekleri kanısındayız. İlin önemli bir problemi olan kaya düşme alanlarını belirlemeye yönelik, riskli olan yerleri belirlemeye yönelik lokal yaptığımız birçok çalışmayı bu çalışmayla bütünleştirerek daha önce Türkiye'de şehir planlamalarında yapılmamış olan bir çalışmaya öncülük ettik. Rektörümüz Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek nezdinde ve onun önerileriyle biz bu çalışmaya başladık. 3 yıl içerisinde bu çalışmayı hocamın gözetiminde değerlendirdik, iyi bir çalışma olduğu kanısındayız. Örnek bir çalışma. Umarım ülkenin diğer illerine de örnek teşkil edecek, Bakanlık nezdinde değerlendirilecek bir çalışma” diye konuştu.

“Yaşadığımız şehrin bir problemine çözüm olmak adına böyle bir çalışma hazırladık”

Harita Mühendisliği bölümü öğretim üyesi ve Torul Meslek Yüksekokulu Müdürü Hasan Tahsin Bostancı ise “Gümüşhane açısından birçok doğal olay tehlikesi olmakla birlikte kaya düşmeleri zaman zaman ciddi mal ve can kayıplarına yol açabilecek tehlikelerden bir tanesi. Bu bağlamda kentimizin, yaşadığımız şehrin, sorumluluğumuz olan şehrin bir problemine çözüm olmak adına böyle bir çalışma hazırladık. Üniversite olarak gibi böyle bir sorumluluğumuz da var. Umarım bu kente bir katkı sağlayacak, örnek teşkil edecektir. Gerekli önlemler alınacaktır” ifadelerini kullandı.

Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Halil İbrahim Zeybek ise yapılan çalışmadan duyduğu memnuniyeti ifade ederek Gümüşhane Üniversitesi olarak ürettikleri bilgiden öncelikle Gümüşhane’nin, bölgenin ve ülkenin faydalanması arzusunda olduklarını söyledi.

“Bu tür çalışmalar yörenin sorunların çözümüne önemli katkılar sunacağına inanıyoruz”

Yüksek lisans çalışmalarında şehrin öne çıkan özellikleri, sıkıntıları ve ihtiyaçlarına dair konuları da bilimsel tabanlı hazırlayıp verileri ve bulguları kamuoyuyla paylaşmaya çalıştıklarını kaydeden Rektör Zeybek, “Gümüşhanemiz bir vadi şehri. Dolayısıyla hem eğimli yamaçlara sahip hem de ciddi litolojik problemlere sahip bir özellikte. Bu nedenle bu çalışmada şehrimizin temel problemleri arasında yer alan kaya düşmeleri ile ilgili çok önemli bir hazırlık ortaya çıkmış oldu. Biz bu tür çalışmaların, yörenin sorunların çözümüne, ihtiyaçlarının belirlenerek yine çözümüne önemli katkılar sunacağına inanıyoruz. Çünkü ürettiğimiz bilgiler bilimsel bilgiler, verilerimiz bilimsel veriler. Bu nedenle de karar vericilere çok önemli katkılar sunacağına inanıyoruz. Şehir üniversite kaynaşmasına bu çalışmanın ve benzeri çalışmaların önemli katkısı olacaktır. Çünkü biz şehirden üniversiteyi, üniversiteden şehri ayrı düşünemiyoruz. Şehrin bütün dinamiklerinin katkıları ile güçlenen bir üniversiteyiz. 12 yıllık bir üniversite olmamıza rağmen bizim ürettiğimiz bilgi ve aynı zamanda bizim şehrimizdeki kamu kurumlarıyla, sivil toplum kuruluşlarıyla, herkesle birlikte çalışıyor olmamız, ortak aklı karar verirken daha çok kullanmak istememiz üniversite şehir kaynaşmasına katkıyı giderek artıracaktır” şeklinde konuştu.