Kalp sağlığı haftasının bana hatırlattıkları, yeni kavramlar

Kalp sağlığı haftasını kutladığımız günler içerisindeyiz. Ülkemizde  12-18 Nisan tarihleri arasında kalp sağlığı haftası etkinlikleri düzenlenmektedir. Ben de bunu vesile bilerek kalp sağlığını farklı bir yönü ile ele almaya çalıştım. Kalp hastalıkları tüm dünyada ve ülkemizde ölümlerin en sık sebebi olarak bilinmektedir. Her iki ölümün birisi kalp ve damar hastalıklarına bağlı gerçekleşmektedir.  Hastalıkla birlikte yaşama süreci ise çalışmak ve ekonomisini sürdürmek zorunda olan bireylere iş gücü kaybı olarak yansıyabilmektedir.

Dünya sağlık örgütü (WHO) yeni hastalıkların gelişim sıklığı ile ilgili istatistikler yaparak geleceğe yönelik projeksiyonlarda bulunur. Ölüm hızı dışında farklı parametrelerin değerlendirildiği bu raporda disabilitiy adjusted life year (DALY) Türkçe’ye sağlıksız olarak sürdürülen yaşam yılları olarak çevrilebilecek  bir parametre de incelendi. 2020’li yıllarda iş gücü kaybına neden olacak iki hastalık durumu en sık iki neden olarak ön plana çıktı. Birinci sırayı kalp damar hastalıklarının ikinci sırayı ise depresyonun aldığını öğrendik. 1990 yıllarda bu sıralamanın başında üst solunum yolu hastalıkları ve ishal gibi kolaylıkla tedavi edilebilir enfeksiyon hastalıklarının olduğunu hatırlayacak olursak durumun vehameti daha da iyi anlaşılacaktır.

Kalp damar hastalıkları ve depresyon gelecek yıllarda çalışanları ve işverenleri olumsuz anlamda en çok etkileyecek iki hastalık olarak ortaya çıktıktan sonra peki neden böyle sorusu akla gelmektedir.

Çalışma şartlarının ve teknolojinin olumsuz anlamdaki katkıları kalp damar sağlığı açısından bilinen klasik risk faktörleri kadar önemli hale gelmiştir. Çalışma stresi, hareketsiz yaşam, kronik yorgunluk kalp hastalıklarını tetikleyen ve pek çoğumuzun yüz yüze kaldığı durumlar olarak karşımızda durmaktadır. Stresin doğrudan kalp sağlığımızı etkilediğini gösteren bilimsel kanıtlar bulunmamakla beraber stresin sebebiyet verdiği  fazla yemek yeme, alkol alma, sigara içme gibi ikincil durumlar kalp damar sağlığımızı doğrudan etkilemektedir. Sigara içerek, alkol kullanarak stresle başa çıkmaya çalışan bireyler stresle başa çıkamadıkları gibi sağlıklarını da kaybetmektedirler.  Davranış bilimcilerin stresle başa çıkmak için önerdikleri yöntemler uzun dönem etkileri itibari ile kalp ve damar sağlığını koruma açısından da önem kazanmaktadır.  Peki nedir stresle başa çıkma veya stresi yönetebilmek, kişinin kendini huzurlu, mutlu ve arınmış hissedeceği aktivitelerde bulunmasıdır. Bu aktiviteler bireysel ve toplu olarak yapılan aktiviteler olabilir meditasyon, dua, zikir,  sanat ve müzik bunlara örnektir. Yani kişinin iç hayatını tatmin edeceği aktiviteleri iş hayatını kontrol edebilmek için devreye sokması kalp ve damar sağlığı açısından da elzem görünmektedir.

Bu bağlamda yeni bir kavramdan da bahsetmek istiyorum, son çalışmalar bir türlü üstesinden gelinemeyen işyeri stresinin ve kişiyi hareketsizliğe iten 21.yüzyıl yaşantısının da (yani insanların arkadaşları ile spor yapmak yerine bilgisayar başında sohbet etmesi diğer bir deyişle ‘sofalizing’) depresyon ve kalp damar hastalıklarındaki artışın ortak nedeni olduğunu vurgulamaktadır. 

Teknolojinin yaşamımıza soktuğu ve bizi giderek yalnızlığa ve hareketsizliğe sevk eden instrumanlar ( kucak bilgisayarı, el bilgisayarı, internet bağlantılı cep telefonları ve IPAD) gibi teknoloji harikası ürünlerin insanı insandan, tabiattan, topraktan ve nihayi olarak fıtratından uzaklaştırması sadece ruh bilimcileri ve sosyal bilimcileri ilgilendiren bir konu olması kadar pek çok bedeni hastalığa sebebiyet vermesi nedeni ile biz tıp adamlarını da ilgilendiren bir konu haline gelmiştir. Üstelik gelecek yıllarda bireysel ve kurumsal ekonomik büyük kayıplara neden olabilecek DALY kavramı ekonomistleri de ilgilendirmektedir.