GÜMÜŞHANE’NİN KURTULUŞU

19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğuna bağlı bir sancaktı. Doğu Karadeniz'in iç kesimlerinde yer alan Gümüşhane Sancağı kuzeyde Trabzon merkez vilayeti, doğuda ve güneyde Erzurum vilayeti, batıda Sivas vilayeti ile çevriliydi. Bu dönemde Gümüşhane halkı yaşamını rahat bir şekilde sürdürmekteydi. Ancak bölgede yaşanan yoğun savaşlar dolayısıyla karmaşa ve tedirginlik içerisine giren halk madenlere gerektiği kadar önemi veremedi. Yöre halkı madenleri iyi bir şekilde işletemediklerini düşünerek Gümüşhane’den göç etmeye başladılar. Böylece şehirde nüfus azalmaya başladı.


Osmanlı-Rus savaşlarının başlangıcı 1829 ve 1877-1878 senelerinde gerçekleştirilmiştir. Savaşların başlangıç sebebi ise Lehistan'da kral ile soylular arasında çıkan bir anlaşmazlıktı. Rus Çariçesi II. Katerina Lehistan'ı parçalamak amacıyla Lehistan'ın iç işlerine karışıyordu. Kralı soylulara karşı desteklemek amacıyla bölgeye Kazak Rus askerlerini gönderdi. Askerler Osmanlı Devleti sınırları içindeki Balta kentine girerek katliam yaptılar. Osmanlı padişahı III. Mustafa bu durumu protesto ederek 25 Eylül 1768 tarihinde Rusya'ya savaş açtı. 7 Temmuz 1916 tarihlerinde Rusların Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz'de yaptıkları işgaller halkı göç etmeye zorladı.


16 Temmuz 1916'da Bayburt'u ele geçiren Ruslar duraklamadan yollarına devam ettiler.


20 Temmuz 1916 gecesinde ise Gümüşhane’ye girerek bölgeyi işgal etmişlerdi. Birliklerimiz fazla karşı koyamayınca Ruslar aynı gün içerisinde Torul'a girmişlerdi. Böylece Trabzon yolu tamamen Ruslara açılmış oldu.


22 Temmuz 1916 günü Kelkit üzerine yürüyen Rus ordusu akşama doğru burayı da ele geçirdi. Gümüşhane’nin sonrasında Trabzon da Rusların eline geçmiş bulunmaktaydı. Artık hem Gümüşhane, hem de çevre il ve ilçeler, işgaller karşısında zor durumda olmalarının yanında birde Ermeni zulmü ile başa çıkmaya çalışıyorlardı.


1917 Sovyet devrimi, tarihin ilk başarılı işçi devrimi olarak tarihe geçmiştir. 6-7 Kasım 1917 gecesi Rusya’da gerçekleştirildi. Bunun sonucunda Rusya sallanmaya ve iç çalkantılar yaşamaya başladı. Bu sebeple Ruslar kendi iç meseleleriyle uğraşmak zorunda kaldı.


18 Aralık 1917'de Erzincan Mütarekesi'ni imzalamış hemen akabinde işgal ettikleri toprakları boşaltmaya başlamışlardı. Bu geri çekilme esnasında ellerindeki mevcut silahları Ermeni askerlerine teslim ederek onları da yerlerine varis olarak bırakıyorlardı. Cepheden bu gibi haberlerin alınması Vehip Paşa için büyük bir endişe kaynağı olmuştu. Bütün bu belirsizlikleri ortadan kaldırıp, Rus ordusunun gerçek harekatı hakkında etraflı bilgi toplayabilmek ve alınan haberlerin doğru olup olmadığını öğrenebilmek için bölgeye casus göndermeyi planlamıştı. Casusların vasıtasıyla aldığı bilgiye göre; cephedeki Rus asker ve subaylarının artık harp işleriyle meşguliyetten ziyade sulh işleriyle uğraştıklarını ve kesin sulh için çalıştıklarını diğer yandan Rus askerinin bu fikirde olmasına rağmen Ermeni asıllı olan askerlerin bu fıkirde olmadıklarını başka emeller peşinde olduklarını öğrenmişti.


Erzincan Mütarekesi Kafkas cephesinde harbine son vermişse de, mütarekeden sonra cephedeki olaylar çok daha farklı boyutlarda gelişmiş ve Türk-Ermeni mücadelesinin temellerinin atılmasına sebep olmuştu. Mütareke için kurulan hayaller kısa zamanda bir kabusa dönüşmüştü. İşgal edilen vilayetlerimiz sıcak savaş sayesinde düşman işgalinden kurtarılabilmiştir.


14 Şubat 1918'de Torul Rus işgalinden kurtarılmıştır.

15 Şubat 1918’de Gümüşhane Rus işgalinden kurtarılmıştır.

17 Şubat 1918'de Kelkit Rus işgalinden kurtarılmıştır.


Makine Yüksek Mühendisi
Burhan GÜL